“Hoe chronische stress je hormonen kan ontregelen”
16 juni 2025
In de hectiek van ons moderne leven lijkt stress onvermijdelijk. Wat velen zich echter niet realiseren, is de diepgaande impact die deze chronische stress heeft op ons hormonale systeem, met ongewenste gevolgen voor onze gezondheid en welzijn.
In ons lichaam hebben we drie belangrijke hormonale assen: de HPG-as-geslachtshormonen, de HPT-as-schildklierhormonen en de HPA-as-stresshormonen. Wanneer we een stressvolle situatie ervaren, activeert de hypothalamus de HPA-as. Dit leidt tot de afgifte van adrenaline en cortisol door de bijnieren, het bekende ‘stresshormoon’.
Een acute cortisolpiek is functioneel; het voorziet ons van de energie en alertheid die nodig zijn om met een directe dreiging om te gaan. Echter, bij langdurige stress blijft de cortisolspiegel verhoogd. Dit heeft diverse negatieve effecten. Zo kan een chronisch verhoogd cortisolniveau de gevoeligheid van onze cellen voor insuline verminderen, wat kan leiden tot een verhoogde bloedsuikerspiegel en uiteindelijk insulineresistentie. Bovendien bevordert cortisol de opslag van vet, met name rond de buik.
Het gevolg is dat bij chronische stress de HPG-as , die de productie van oestrogeen en testosteron reguleert onder druk komt te staan. Bij vrouwen kan dit leiden tot onregelmatige menstruatiecycli of het uitblijven ervan of niet zwanger kunnen worden, terwijl mannen een verlaagd testosterongehalte kunnen ervaren, met gevolgen voor libido, energie en spieropbouw. De HPT-as – verantwoordelijk voor de schildklierhormoonproductie die onze stofwisseling reguleert – kan eveneens ontregeld raken door langdurige stress, wat kan leiden tot vermoeidheid en gewichtsveranderingen.
Gelukkig kunnen we door middel van voeding en leefstijl een positieve invloed uitoefenen op onze hormoonbalans. Een stabiele bloedsuikerspiegel is cruciaal. Probeer drie maaltijden per dag te nemen met maximaal twee snacks zodat je alvleesklier rust krijgt tussen de maaltijden. Zorg voor voldoende inname van eiwitten – de bouwstenen van hormonen – zoals peulvruchten, vis, gevogelte, mager vlees en ei. Gezonde vetten – zoals die in avocado’s, noten, zaden en vette vis – zijn essentieel voor de hormoonproductie. Daarnaast spelen vitamines en mineralen, zoals magnesium en B-vitamines, een belangrijke rol in de stressrespons en hormoonregulatie. Beperk de inname van cafeïne en alcohol, aangezien deze de cortisolspiegel kunnen verhogen en de slaap kunnen verstoren, wat de hormoonbalans verder kan ontregelen.
Het is een geruststellende gedachte dat we zelf actie kunnen ondernemen om de stille saboteur, stress, in toom te houden en onze hormonen in balans te brengen. Zorg dat je elke dag een paar uur ontspant, zodat je stresslevel daalt, door bijvoorbeeld, meditatie, yoga, in de natuur wandelen, sporten een warm bad, een goed boek of een leuke serie. Wees lief voor jezelf!
Liefs Hanneke
Verschenen in Talkies #04 2025 juni/juli
